Nokkri íslenskir stimplar

GAM 925, 1924-  Guðlaugur A. Magnússon (1902-1952)

GB, Guðjón Bernharðsson (1901- 1978)

Það voru Jón Leví, Kristmundur Þorleifsson og Þorsteinn Finnbjörnsson sem stóðu að þeim stimpli.

J&B:

Jens Guðjónsson og Benedikt Guðmundsson. Þeir framleiddu borðbúnað eftir að þeir hættu hjá Ernu hf, eftir andlát Guðlaugs A. Magnússonar, um skamma hríð. Rókókó er þekkt munstur frá þeim og hefur Erna framleitt það, í seinni tíð, fyrir fyrirtækið Jens í Kringlunni.

Evrópskir stimplar

Hinrik II Englandskonungur setti á stofn gildi gullsmiða árið 1180 sem notaði höfuð hlébarða sem silfurstimpil. Í valdatíð Eðvarðs I (1272-1307) varð hlébarðahöfuðið að tákni fyrir sterling silfur (925/1000). 1336 setti gildi gullsmiða nýjar reglur sem kváðu á um þrennskonar stimpla: 1. hlébarðahöfuð, 2. stimpil framleiðanda og 3. ártalsstimpil þar sem ártal var táknað með bókstaf (20 stafir frá A til U að undanskildu J). Ný stafagerð tók við að loknu hverju 20 ára tímabili.

Í meginatriðum hefur þessi regla haldist til dagsins í dag. Silfur sem framleitt er í dag hefur sem fyrr 1. hlébarðahöfuð, 2. framleiðandastimpil, 3. ártalsstimpil og að auki borgarstimpil. London= ljónshöfuð, Birmingham= akkeri, Edinborg= turnar Edinborgarkastala og Sheffield= kóróna og frá 1975 táknið að neðan: Tudor Rose.

London	Birmingham	Sheffield	Edinborg

Gaman er að velta fyrir sér uppruna heitisins yfir 925 silfurblöndu: sterling.  Tom Burnham germönskufræðingur frá Jedburg í Skotlandi telur að orðið sé komið frá Söxum og þýði stjarna+ lingur.  Þegar Englar, Saxar og Jótar silgdu yfir Ermasund kringum árið 500 hafi einn þeirra stokkið af skipsfjöl og þegar hann kom uppí fjöru tók hann eftir steini sem glitraði.  Hann bar steininn upp og horfði í gegnum hann og sá glitta í stjörnu inni í steininum og mælti: sterling, eða stjörnulingur.

Önnur kenning er sú að heitið sé komið frá bræðslumeisturum Hinriks II (1133- 1189, konungur frá 1154 til dauðadags) sem komu frá Þýskalandi.  Sagan hermir að þeir hafi komið frá héraði sem hét Esterling.  Sennilegra er að orðið tákni austur-lingur, það er sá sem kemur að austan.  Sú merking var til í ensku og því líkleg skýring.  Seinna hvarf e-ið úr orðinu og eftir stóð sterling sem í dag er heiti algengustu blöndu silfurs.

Philip III Frakkakonungur setti 1275 stimplalög þar sem kveðið var á um borgarstimpil og framleiðandastimpil. 1579 gerði Hinrik III tilraun til þess að bæta við tollstimpli en gullsmiðir Parísarborgar, einsog Frökkum einum er lagið, hrundu þessum áformum konungs. Frá 1797 eru hreinleikastimpill (poicon de titre) og tollstimpill (poicon de garantie) auk sérstakra stimpla s.s. stimpils fyrir gamla silfurmuni sem selja á og stimpils fyrir muni sem bætt hefur verið við.

Fyrstu heimildir um þýska stimpla eru frá 1289. 1548 eru sett stimplalög sem ná til alls Þýskalands þar sem stimplarnir eru þrír, 1. framleiðandi, 2. hreinleiki í þúsundustu hlutum og 3. stimpill sem framleiðandi sjálfur sló ef um 800/1000 eða hærri blöndu var að ræða (hálfmáni og kóróna).

Erik af Pommern (1381 eða 1382 – 3. maí 1459). Fyrsti konungur Kalmar sambandsins, tók við af Margréti I, uppeldismóður sinni. 1419 setti hann lög um starfsemi danskra gullsmiða og skyldur þeirra.

Úr bókinni Danske Guldsmede og deres Arbejder gennem 500 aare eftir Aage Solver, útg. í Kaupmannahöfn 1929.

(feitletruðu tölurnar eru einnig algengir stimplar)

Í vinnslu:

ÁK   Ásmundur Kristjánsson

GAJ   Guðni A. Jónsson úrsmiður (1890- 1983)

GB     Gunnar Bjarnason

KG    Kristmundur Guðmundsson (1900- 1936)

?          Björn Jónsson frá Búrfelli Vernharðssonar

VB     Vilhjálmur Brandsson, Vík í Mýrdal og í Vestmannaeyjum

KB     Kristinn Björnsson (1879 – 1952), Siglufirði

*Stimpillinn M með S&P undir er frá þeim Sigmari Ó Maríussyni og Pálma Degi Jónssyni sem ráku saman, í byrjun, Model Skartgripi við Hverfisgötu 16a þar til Sigmar tók einn við rekstrinum.

Helstu heimildir:
Félagatal FÍG, Gullsmiðatal FÍG (1991), stimplaskrá FÍG,
Silfur í Þjóðminjasafni e. Þór Magnússon (Rvk. 1996), Íslensk silfursmíði e. Þór Magnússon (Rvk. 2013) og Danske Guld og Solvsmedemærker for 1870, e. Chr. A. Boje (K.höfn 1969) Danske Guldsmede og deres Arbejder gennem 500 aare. Aage Solver, Kobenhavn 1929.  Sérstakar þakkir:  Dóra G. Jónsdóttir gullsmiður, Guðrún Björnsdóttir, Kristján Á. Flygering verkfræðingur, Kristín H. Pétursdóttir, Dóra Jakobsdóttir og áhugasamir afkomendur genginna smiða.
Allar ábendingar eru vel þegnar.
erna@erna.isAth. Neytendastofa hefur frá 1. júlí 2005 (Löggildingarstofa 1. júlí 2002) umsjón með stimplum gullsmiða.

Upplýsingar í þessari skrá má afrita að fengnu leyfi
Gull-og silfursmiðjunnar Ernu ehf.

Permission to Copy: contact erna@erna.is  

Uppfært í apríl 2013